1.0 Pengenalan
Tulisan atau
aksara Jawi ialah tulisan Arab yang digunakan untuk bahasa Melayu. Istilah ini digunakan di Malaysia, Singapura,
Brunei, dan Thai Selatan. Di Indonesia, tulisan Jawi lebih dikenali sebagai
tulisan Melayu huruf Arab. Tulisan Arab untuk
Bahasa Jawa pula dikenali sebagai tulisan “pegon” sedangkan ayat tulisan
Arab untuk bahasa Bugis disebut sebagai
tulisan “serang”. Perkataan “tulisan” itu sendiri tidak digunakan dalam bahasa
Melayu Klasik, sebaliknya istilah yang digunakan ialah aksara. Perkataan Jawi berasal daripada
bahasa Arab. Perkataan ini adalah adjektif bagi
kata nama Arab “jawah”. Bagi
orang Arab, jawah merujuk kepada nama daerah bagi Asia Tenggara. Perkataan jawi adalah nama
bagi penduduk-penduduknya. Dengan
itu nama jawah atau jawi tidak hanya
merujuk kepada pulau Jawa dan orang Jawa sahaja malah merujuk /kepada seluruh
daerah Asia Tenggara.
Perkembangan
dalam sistem ejaan adalah sebahagian daripada perkembangan dalam bahasa Melayu
di Tanah Melayu dan di Kepulauan Timur Belanda. Keperluan kepada sistem ejaan
Rumi menjadi penting pada awal abad ke- 20 kerana ejaan Jawi tidak dapat
menggambarkan sistem bunyi bahasa Melayu yang sebenar bagi mereka yang tidak dapat
memahaminya. Tulisan Rumi menjadi lebih penting apabila bahasa Melayu dijadikan
sebagai bahasa pengantar dalam sistem sekolah rendah atau sekolah dasar. Oleh
itu, penyusunan satu sistem ejaan Rumi yang seragam dan lebih mudah diperlukan
untuk menggantikan tulisan Jawi pada masa itu. Bagaimanapun, pengkajian tentang
sistem bunyi bahasa Melayu sering dikelirukan dengan pengkajian tentang sistem
tulisan dan sistem ejaan. Grafem-grafem atau huruf-huruf yang berbagai-bagai
yang digunakan sebagai lambang bagi bunyi-bunyi dalam bahasa Melayu, termasuk
bunyi-bunyi serapan atau pinjaman daripada bahasa Sanskerta, Arab dan Parsi
yang digunakan dalam tulisan-tulisan oleh orang-orang Inggeris dalam abad ke-
19 membuktikan wujudnya ketidakseragaman dalam ejaan.
Sistem
ejaan Rumi terus berkembang mengikut peredaraan masa dan keadaan sekeliling
ketika itu. Maktab Perguruan Sultan Idris (SITC) telah ditubuhkan pada tahun
1922 adalah bagi meneruskan perkembangan sistem ejaan di Tanah melayu. Beberapa
buku bahasa dalam tulisan Rumi dan tulisan Rumi yang memperluaskan sistem ejaan
sekolah yang berasaskan sistem ejaan Wilkinson telah disusun, digubal dan
diterbitkan oleh tokoh-tokoh bahasa, pengkaji bahasa dan tenaga pengajar di
maktab perguruan tersebut. Contoh bahan ilmiah yang telah berjaya dihasilkan
seperti Kitab Loghat Melayu, Kitab Kumpulan Nama Melayu (IBrahin Dato’ Muda
Linggi) dan Kitab Pelita Mengarang (rumi).
2.0 Sejarah Perkembangan Tulisan Jawi
Tulisan atau
skrip Jawi berasal dari skrip Arab yang sampai ke kepulauan Melayu bersama-sama dengan
kedatangan agama Islam. Skrip
Arab tergolong dalam
keluarga Semitik daripada
cabang Semitik Utara yang
menurunkan keluarga kecil
Aramaik dan seterusnya
kepada Nabataen dan
skrip Arab.
Pada abad ke
7 H, kerajaan Pasai
dikatakan kerajaan pertama di
kepulauan Melayu yang
menjadikan Islam sebagai agama
rasminya. Rajanya yang
pertama memeluk Islam, iaitu
Merah Silu telah
menukarkan namanya kepada
Sultan Malik al-Salleh yang
meninggal pada tahun
696 H/ 1297 M
seperti yang tercatat
pada batu nesannya.
Namun Islam dikatakan
bertapak di Kelantan
lebih awal kerana
sekeping wang emas
iaitu al - Julus
Kelantan dengan tertulis
satu mukanya bertarikh
577 H dan
tulisan Arab yang
bermaksd ‘menduduki Kelantan’.
Pada akhir abad
ke 8 H dan muncul
satu kuasa iaitu
Melaka yang ditegakkan oleh
seorang anak raja
Palembang yang bernama Parameswara yang
kemudiannya memeluk agama
Islam dan menukar namanya
kepada Sultan Iskandar
Syah pada 812 H.
Seterusnya Melaka dan Pasai
saling berhubungan. Di
Pulau Jawa Islam
mula didakwahkan sejak
803 H oleh
seorang pendakwah yang
juga seorang wali
yang bernama Maulana
Malik Ibrahim.
Kedatangan Islam
bukan sahaja berupaya
mengubah agama dan
kepercayaan masyarakat di
kepulauan Melayu tetapi
juga aspek yang
lain seperti budaya
yang lain turut
berubah. Di samping
pengayaan istilah dengan
kemasukan istilah Arab/Parsi – Islam, bahasa Melayu
telah menjadi bahasa perantaraan
penyampaian Islam di
seluruh kepulauan Melayu.
Oleh itu bahasa
Melayu memperoleh satu
aliran baru kerana
aliran lama yang
lebih cenderung kepada
sifat estetika.
2.1 Zaman Awal
Tulisan Jawi
Kira–kira setelah lebih tiga ratus
tahun kemudian daripada
waktu pertama bermulanya tulisan Arab di atas tadi barulah timbul
prasasti berbahasa Melayu
yang mengunakan tulisan
Jawi iaitu Prasasti Terengganu yang
bertarikh pada 4
Rejab 702 Hijrah dan
hari Jumaat bersamaan
22 Februari 1303 Masihi.
Kemudian daripada itu
terdapat batu bersurat
Pahang Darul Makmur yang
bertarikh pada 15
Syawal, 900 Hijrah bersamaan
7 Julai 1495 Masihi
yang juga menggunakan
tulisan Jawi. Dari
segi manuskrip, tulisan
Jawi yang tertua
bertarikh 998 Hijrah bersamaan 1590
Masihi iaitu naskah bagi
Kitab Aqaid al-Nasafi.
Kemudian barulah buku -buku
yang lain seperti manuskrip
Tuti Namah ( 1600 Masihi), Surat
Izin Berniaga daripada
Sultan Alauddin Syah, Sultan
Acheh kepada Sir
Harry Middleton bertarikh
1602 Masihi, manuskrip Hikayat
Seri Rama dan
lain-lain. Di Perpustakaan
Negara, manuskrip Melayu
yang tertua ialah
Kitab Umdat al-Ansab
bertarikh 1090 Hijrah.
2.2 Perkembangan
Huruf Jawi.
Sebagaimana yang dimaklumkan huruf Jawi berasal daripada
tulisan Arab. Kesemua huruf-huruf Klasik Arab telah diserap masuk ke dalam huruf-huruf
Jawi iaitu huruf-huruf ini diterima masuk bukan sahaja untuk menampung ejaan
kata-kata Melayu tetapi juga kata-kata bahasa Arab yang dipinjam terutama
sekali kata-kata istilah agama Islam. Namun huruf-huruf ini tidak dapat
memenuhi semua keperluan bahasa Melayu. Terdapat fonem-fonem dalam bahasa Melayu yang tidak ada lambangnya dalam huruf
Arab. Oleh itu orang Melayu telah meminjam huruf-huruf Farsi-Hindi yang asalnya
dipinjam daripada bahasa Arab tetapi telah dilakukan pengubahsuaian seperti
(ga). Pada huruf Farsi-Hindi, ga diletakkan garis di atas sedangkan pada huruf
Jawi Melayu (ga) dibubuh titik. Namun didapati masih tidak mantap, huruf-huruf
baru terus dibentuk. Huruf-huruf baru dalam tulisan Jawi klasik ini terdiri
daripada (c), (ng), (g), (p) dan (ny). Sungguhpun huruf-huruf ini adalah huruf
baru yang tidak ada dalam tulisan Arab tetapi “rumah’nya dipinjam daripada tulisan
Arab
Huruf-huruf Jawi di atas masih bertahan hingga sekarang
kecuali huruf yang hilang begitu sahaja. Huruf ini masih wujud dalam buku
William Marsden, A Dictionary and Grammar of the Malayan Language, yang
bertarikh pada tahun 1812. Dalam tulisan pegon iaitu Jawi Jawa masih terus
dikekalkan penggunaan huruf ini hingga sekarang tetapi titiknya diletakkan
dibawah.
2.3 Perkembangan Ejaan
Jawi
Sehingga kini masih belum diperoleh manuskrip terawal
dalam tulisan Jawi. Manuskrip tertua yang ada pada kita sekarang ialah
manuskrip Aqaid al-Nasafi yang bertarikh pada 998 Hijrah. Sungguhpun demikian
kita dapat mengagak bahawa ejaan jawi yang asal adalah mengikut ejaan Arab
iaitu dengan menggunakan baris atau didiakritik.
Hal ini dapat kita perhatikan dalam teks-teks manuskrip Melayu lama
seperti kitab di atas atau kitab-kitab
yang lain seperti surat untuk Harry Midleton, surat Raja Aceh manuskrip Umdat
al-Ansab, manuskrip Undang-Undang dan lain-lain.
Bentuk ini masih digunakan dalam kitab-kitab Melayu hingga
ke abad kedua puluh satu ini. Namun dalam contoh-contoh yang diberikan ini
hanya perkataan yang sukar dibaca sahaja dibubuh baris. Dalam kitab Aqaid
al-Nasafi ada juga perkataan yang mudah dibubuh baris seperti (kaca). Dengan
itu kita dapat mengatakan pada zaman awal tulisan Jawi, tanda-tanda baris
digunakan untuk semua ejaan perkataan tidak kira sama ada susah atau mudah sesuatu
sebutan perkataan itu.
Setelah memakan waktu beberapa lama dan sistem ejaan di
atas pun menjadi mantap, maka timbul satu perkembangan baru iaitu tanda-tanda
baris dihilangkan. Dengan itu, yang
tinggal hanyalah huruf-huruf ejaan sahaja tanpa baris.
Proses yang kedua pada sistem ejaan Jawi ini
menghilangkan baris adalah sama prosesnya seperti yang berlaku pada
pembelajaran bahasa Arab. Pada mulanya ejaan bahasa Arab menggunakan baris
untuk menentukan sebutan yang betul termasuk nahunya tetapi kemudian
dihilangkan baris-barisnya kerana pada peringkat ini nahunya telah dikuasai.
Sistem ejaan Jawi tahap kedua ini mempunyai banyak
kelemahan. Kalau pada sistem pertama, kelemahannya kerana terlalu banyak
membubuh tanda-tanda diakratik, maka sistem kedua ini banyak menimbulkan
kekeliruan seperti berikut :
i.
Sangat sukar
untuk membunyikan sebutan sesuatu kata dengan tepat dan jitu.
ii.
Banyak
menimbulkan kata yang homograf.
iii.
Kerana wujudnya
homograf maka timbul ketaksaan makna yang banyak.
Sistem kedua
dalam terdapat dalam teks dan manuskrip Melayu. Bahkan buku-buku yang bercetak
moden pun masih ada yang menggunakan sistem ejaan ini. Walaupun demikian sistem
ejaan ini stabil sejak awal abad ke-17. Itulah sebabnya ada sesetengah pihak
yang mempertahankan sistem ejaan ini walaupun banyak kelemahannya. Masden,
Wilkinson, Winsted dan Daeng Abdul Hamid misalnya cuba mempertahankan sistem
ejaan ini.
Daripada contoh
yang telah dipaparkan di atas, jelas bahawa sistem kedua ini terlalu banyak
kelemahannya. Sistem ejaan itu akan menimbulkan kekeliruan dalam sebutan makna
dan konsep. Atas sebab-sebab inilah maka orang Melayu telah menciptakan satu
sistem ejaan Melayunya sendiri dan meninggalkan sistem ejaan Arab. Caranya
ialah dengan mewujudkan huruf-huruf saksi atau disebut vokal iaitu dengan menetapkan huruf, dan
menjadi huruf saksi selain berfungsi sebagai huruf benar.
Pada peringkat
awal, hanya pada sukukata pertama sahaja yang dimasukkan huruf saksi, contohnya
:
(
kala ) (
bagi )
(
suka ) (
gaya )
(
kuda ) (
muara )
(
pula ) (
laki )
(
lagi ) (
Bumi )
Sistem ini dapat mengurangkan
ketaksaan sebutan dan makna, tetapi
kelemahannya masih tetap
ada. Contohnya :
i.
boleh menjadi ‘ laku’ dan
‘laki’
ii.
boleh menjadi ‘ lagu’, “lagi”
dan lagai
Dalam buku-buku
Melayu Klasik dan juga manuskrip bahasa Melayu lama bahasa lelaki banyak digunakan sistem ejaan
ini seperti kitab Hidayah, al-Salikin, Furu al-Masa ii dan Sabil al Muhtadin.
Pada akhir abad ke sembilan belas mula gunakan dengan lebih banyak kata yang
dieja dengan menggunakan huruf saksi sepenuhnya, contohnya:
(
gula ) (
lagi )
(
lagu) (
bumi )
(
segala ) (
roda)
(
kuda ) (
bilik )
Inilah sistem
ejaan Jawi peringkat keempat atau sistem ejaan Jawi pengaruh Melayu tahap
kedua. Sistem ini banyak menyelesaikan masalah ketaksaan tersebut dan makna
yang dialami oleh sistem ejaan Jawi
peringkat kedua dan ketiga.
Tentang bila
mula digunakan dan di mana sistem-sistem ini
digunakan tidak dapat dikesan dengan jelas. Keadaan ini disebabkan
bahan-bahan yang ada sekarang ini masih terbatas. Sebagai contoh perkataan
agama dieja dengan dalam Aqaid al-Nasafi, tetapi dalam prasasti Terengganu. Ini
seolah-olah berlaku kemunduran daripada perkataan yang pada mulanya mempunyai
huruf vocal yang lengkap kepada yang tidak mempunyai huruf vokal sama sekali. Keadaan ini tidak menghalang
sama sekali untuk kita mengatakan ia bukanlah berlaku kemunduran, kerana bukti
yang terlalu banyak untuk mengatakan bahawa ejaan Jawi bermula dengan menggunakan
baris kepada menggunakan vocal yang lengkap. Bahkan pada zaman selepasnya banyak terdapat perkataan
yang dieja dengan vokal yang lengkap seperti dalam beberapa manuskrip yang
terbit pada awal abad yang lepas. Namun demikian dalam kamus Jawi-Melayu-Inggeris
susunan Wilkinson pada 1903 banyak
terdapat perkataan yang tidak dimasukkan vokal sama sekali.
Oleh yang
demikian ejaan yang digunakan mengikut pilihan penggunanya kerana pada masa itu
belum ada pedoman ejaan yang tertentu sebagaimana wujud pada masa kini. Kita
juga tidak dapat mengatakan bahawa ejaan Jawi
baru sekarang adalah ejaan yang meniru sistem tulisan Rumi sebagaimana
yang didakwa oleh kebanyakan orang.
3.0 Sejarah Perkembangan Tulisan Rumi
Sejarah awal
penggunaan tulisan Rumi bahasa Melayu telah dilakukan oleh pedagang,
penggembara dan penjelajah dari Eropah ke Nusantara secara perseorangan. Pada
ketika itu bahasa Melayu menggunakan sistem ejaan tulisan huruf Rumi Latin.
Mereka telah tertarik dengan tatabahasa yang terdapat dalam sistem ejaan ini.
Bermula pada abad ke-16 itu para pedagang, sarjana dan penjelajah terus
menggunakan tulisan Rumi Latin dalam bahasa Melayu.
Pada tahun 1902
perancangan awal terhadap sistem ejaan telah dilakukan oleh kerajaan tanah
melayu pada ketika itu. Hal ini bermula apabila kerajaan Negeri-negeri Melayu
Bersekutu telah menubuhkan sebuah jawatankuasa ejaan yang telah diketuai oleh
R.J Wilkinson. Hal ini telah menghasilkan sistem ejaan Wilkinson yang telah diterbitkan pada Oktober,
1904. Ejaan Wilkinson ini telah digunakan di semua sekolah Tanah Melayu serta
turut diaplikasikan dalam kamus bahasa Melayu iaitu Kamus Jawi-Melayu-Inggeris
(1903).
Perkembangan
sistem ini bukan hanya terhenti disitu, malah kemunculan Sistem Ejaan Zaaba telah
memartabatkan lagi sistem ejaan Rumi di Tanah Melayu yang wujud pada tahun
1972. Sistem ejaan Zaaba telah diperkenalkan oleh Maktab Perguruan Sultan Idris
(SITC).
Selain daripada
sistem ejaan Za’ba, dalam zaman pendudukan Jepun tahun 1942- 1945, terdapat
penggunaan "Ejaan Fajar Asia". Ianya berbeza sedikit daripada ejaan
Za’ba di Tanah Melayu dan ejaan van Ophuijsen di Indonesia. Angkatan Sasterawan
’50 kemudiannya menjadikan Ejaan Fajar Asia ini sebagai ejaan rasmi mereka.
Selain daripada itu, terdapat juga "Ejaan Bebas" yang berupa ejaan
Rumi tanpa sistem apa-apa, atau sistem yang menyatukan ciri-ciri ejaan daripada
sistem- sistem yang ada, termasuk daripada sistem ejaan di Indonesia. Ejaan
Bebas digunakan dengan agak meluas dalam urusan bukan rasmi dan dalam beberapa
penerbitan akhbar, majalah dan buku.
Sistem ejaan Rumi
Za’ba daripada satu segi memperlihatkan kaedah penggunaan lambang huruf yang
beraneka ragam yang mengakibatkan ketidakseragaman pengejaan kata dalam amalan
penulisan sehari-hari dalam semua urusan yang menggunakan tulisan Rumi.
Penggunaan Sistem Ejaan Rumi Za’ba menjadi bertambah sukar kerana adanya
pengejaan kata yang masih menurut Sistem Ejaan Rumi Wilkinson (1903) dan
beberapa sistem ejaan Rumi yang lain yang digunakan di dalam pelbagai jenis
kamus ekabahasa dan dwibahasa yang terbit serta tersebar semenjak tahun
1920-an.
Pada tahun 1956,
satu perhatian serius yang penting dan besar telah diberikan terhadap sistem
ejaan di tanah Melayu. Lantaran itu satu kongres telah diadakan iaitu Kongres
Bahasa dan Persuratan Melayu. Beberapa pembaharuan telah dirancang dan
dilaksanakan. Semangat yang tinggi dalam memperjuangkan sistem ejaan pada
ketika itu telah mendapat perhatian dan sokongan dari kerajaan sehingga sebuah
Jawatankuasa Ejaan telah berjaya dibentuk. Pada tarikh 17 April 1959 satu
perjanjian persahabatan telah dimenterai Tanah Melayu dan negara Republik
Indonesia. Hasil dari perjanjian tersebut maka terbentuklah sistem Ejaan
Kongres.
Ejaan Kongres
adalah sistem ejaan Rumi bagi bahasa Melayu yang dipersetujui oleh Kongres
Bahasa dan Persuratan Melayu yang ketiga pada tahun 1956. Perkara ini
dirumuskan atas empat dasar pengejaan bahasa Melayu dengan huruf Rumi. Antara
dasar yang telah dipersetujui adalah ejaan di Malaya dan di Indonesia hendaklah
disatukan atau disamakan, peraturan ejaan hendaklah mudah; dan sistem fonologi
diterima sebagai sistem yang lebih baik daripada sistem fonetik dan satu fonom
hendaklah digambarkan dengan hanya satu tanda (huruf) saja.Pengejaan hendaklah
tetap sekata mengikut kaedah yang satu dan semacam.Kata-kata dari bahasa-bahasa
asing hendaklah disusunkan pengejaannya dengan hukum-hukum fonologi Melayu.
Ejaan Rumi Baharu
tahun 1972 ialah hasil daripada pemikiran yang matang yang berlandaskan
prinsip-prinsip perancangan bahasa yang baik. Ejaan Rumi Baharu merupakan
penyataan pertama daripada perancangan korpus pada peringkat supranasional yang
menjadi asas bagi pembinaan dan pengembangan bahasa Melayu serantau seterusnya.
Sebagai sistem ejaan yang dirancang untuk keperluan dua buah masyarakat bahasa
yang berlainan latar belakang sosiolinguistik dan sejarah pertumbuhannya, Ejaan
Rumi Baharu dirumuskan sedemikian rupa supaya dapat diterima oleh semua
golongan pengguna kedua-dua bahasa Melayu dan bahasa Indonesia.
Kesimpulannya,
Ejaan Rumi Baharu memperlihatkan prinsip-prinsip linguistik, ekonomi,
kesederhanaan, kejelasan dan fleksibiliti serta taraf standardisasi yang tinggi
dan lebih nyata berbanding dengan sistem-sistem yang terdahulu. Ejaan Rumi
Baharu tidak syak lagi merupakan wahana yang cukup mudah dan cekap bagi
penulisan Rumi bahasa Melayu di rantau ini untuk beberapa masa yang akan
datang.
4.0 Pandangan Tokoh
Menurut Hashim
Haji Musa dalam bukunya "Sejarah PerkembanganTulisan Jawi" lebih
setuju dengan pendapat OmarAwang yang menegaskan kemungkinan besar kata jawi
berasal dari kata dalam bahasa Arabal-Jawah. Kata ini pernah digunakan dalam
catatan Arab yang tertulis sebelum pertengahan Abad ke-14 M untuk menamakan Sumatera,
misalnya Yaqut, dalam Mu'jan al-Buldan dan Abu Al-Fida'.
Seterusnya, bagi
tokoh pejuang tulisan Jawi sepanjang zaman, Bagi Matlob, tulisan jawi teras dan
roh orang Melayu/Islam. Tulisan itu mendekatkan kita pada tulisan Arab di dalam
Al Quran. Bagi beliau, adalah menjadi tanggungjawab setiap orang Melayu dan yang
beragama Islam untuk menguasai tulisan yang satu masa dahulu menjadi tulisan
rasmi sastera, diplomasi dan dagang di rantau ini.
5.0 Faktor Kemerosotan Tulisan Jawi
Faktor
kemerosotan tulisan jawi dalam kalangan masyarakat terutamanya golongan remaja
atau generasi baru pada hari ini amat membimbangkan. Hal ini kerana generasi
baru sebagai pewaris atau peyambung warisan budaya Melayu iaitu tulisan jawi
yang cukup sinonim dengan masyarakat Melayu sebagai tulisan rasmi dan alat
untuk menyampaikan sesuatu maklumat pada zaman dahulu. Tulisan Jawi pada hari
ini hanya tinggal tulisan dan tidak berserta dengaan kemahiran atau kepakaran
dalam masyarakat untuk menulis dalam tulisan jawi terutamanya generasi muda
yang tidak mahir dalam menulis jawi.
Terdapat beberapa
faktor yang menjadi punca kemerosotan tulisan jawi dalam kalangan masyarakat
pada hari ini. Antaranya subjek tulisan jawi hanya diajar diperingkat rendah
dan tidak diteruskan diperingkat menengah. Betul terdapat subjek diperingkat
sekolah rendah berkaitan tulisan jawi, namun tidak diteruskan diperingkat
sekolah menegah apatah lagi diperingkat universiti. Pelajar yang berminat untuk
terus mengambil tulisan jawi atau subjek tulisan jawi hanya boleh mengambil di
sekolah menengah agama (SMA) bantuan negeri dan tidak terdapat subjek tersebut
di sekolah menengah kebangsaan (SMK) atau di sekolah menengah (SM). Benarlah
pepatah “melentur buluh dari rebungnya” iaitu mengajar disekolah rendah subjek
tulisan jawi akan menarik minat murid dan seterusnya menjadi mahir dalam
tulisan jawi, namun sekiranya tidak dipraktikkan dari masa ke semasa, kemahiran
tulisan jawi ketika di sekolah rendah akan hilang dan tulisan jawi terkubur
bergitu sahaja.
Seterusnya, subjek
tulisan jawi tidak menjadi syarat wajib lulus peperiksaan di sekolah. Seperti
kita sedia maklum, walaupun subjek tulisan jawi terdapat di sekolah rendah,
namun pengajaran dan pembelajaran subjek tulisan jawi sekadar sampingan sahaja
tanpa melibatkan murid perlu lulus dalam peperiksaan. Murid hanya belajar jawi
sekadar untuk memenuhi sukatan pembelajaran dan sekiranya subjek yang tidak
terdapat peperiksaan murid tidak memberi penekanan dan tidak membuat latihan
tambahan dirumah. Oleh itu, menjadi punca kemerosotan tulisan jawi.
Selain itu, tidak
menjadikan tulisan jawi sebagai tulisan rasmi surat-surat rasmi kerajaan. Dapat
dilihat pada hari ini surat-surat rasmi kerajaan yang dihantar ke
sekolah-sekolah, ke premis-premis kerajaan menggunakan hampir 100% tulisan
Rumi. Meskipun melalui Jabatan Agama Islam turut menggunakan tulisan Rumi
sebagai tulisan rasmi urusan surat-menyurat. Hal ini menjadi faktor kemerosotan
tulisan Jawi pada hari ini
6.0 Cadangan
Cadangan yang
boleh diketengahkan untuk dilaksanakan bagi mengembalikan zaman kegemilangan
tulisan jawi seiring dengan status negara Malaysia merupakan sebuah negara
Islam yang telah sedia maklum oleh negara-negara luar. Antara cadangan yang
boleh dibuat ialah papan tanda dalam tulisan rumi dan diikuti dengan tulisan
jawi. Perkara ini telah dilakukan di sesetengah negeri-negeri di Malaysia,
tetapi patut diperluaskan malah perlu dikuatkuasakan di seluruh negara. Dengan
ini, masyarakat yang terdiri daripada pelbagai golongan iaitu kanak-kanak,
remaja dan dewasa telah dididik sejak dari kecil lagi dengan persekitaran yang
dan tulisan jawi di papan-papan tanda di seluruh negara.
Selain itu, dari
aspek pendidikan, Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) seharusnya menjadikan
subjek jawi sebagai syarat wajib lulus dalam peperiksaan diperingkat rendah,
menengah dan di IPTA serta IPTS agar penekanan yang diberikan terhadap subjek
berkaitan tulisan Jawi sama dengan subjek-subjek lain yang diambil. Hal ini
dapat dilihat pada hari ini iaitu pembelajaran diperingkat rendah sahaja dan
terhenti setakat bilik darjah. Dengan adanya subjek tulisan jawi dalam
peperiksaan, penekanan yang lebih malah diteruskan diperingkat menengah dan di
IPTA dan IPTS agar pembelajaran tulisan Jawi tidak terhenti begitu sahaja.
Malah di peringkat IPTA dan IPTS mampu menarik golongan bukan Islam untuk turut
serta mengambil subjek tulisan Jawi. Selain itu, penggunaan tulisan rasmi dapat
digunakan secara meluas kerana kerajaan mempunyai kuasa iaitu dengan
mengeluarkan surat pekeliling bagi premis-premis kerajaan menggunakan tulisan
jawi dalam aktiviti surat menyurat rasmi kerajaan.
. Media
massa turut memberi sokongan seperti menyelitkan berita, iklan atau papan tanda
dalam tulisan jawi. Apabila semua pihak saling membantu, usaha memartabatkan
tulisan ini mudah dilaksanakan, sekali gus memperluaskan pengaruh atau
penggunaannya. Pada masa sama, kegiatan menguasai ejaan ini mesti diperkasakan
dalam kalangan generasi muda kerana mereka golongan terbesar. Antaranya,
mengadakan pelbagai sayembara serta kursus umum di sekolah rendah dan menengah.
Percambahan minat terhadap golongan ini jika dijana sejak awal mampu membentuk
keseimbangan dalam pelbagai aspek sekali gus mencapai kejayaan pada masa depan.
Justeru, jika ada pelajar yang berminat menjadi pakar bahasa, perlulah dikaji
dan diteroka keistimewaan sistem tulisan Jawi. Ini perlu dilakukan demi masa
depan negara dan negara memerlukan golongan ini untuk meneruskan kesinambungan
sedia ada. Pada masa sama, penerbitan buku dalam versi Jawi mestilah dipelbagaikan
dengan memberi galakan atau insentif.
Pameran seni khat
juga seharusnya diperbanyakkan dan pelajar sekolah harus digalakkan mengunjungi
pameran sedemikian supaya mendapat pendedahan yang sewajarnya tentang warisan
Melayu yang kian dilupakan ini. Bengkel tentang penulisan Jawi dalam kalangan
belia dan pelajar peringkat remaja dapat mempertingkatkan lagi kesedaran
mempertahankan tulisan Jawi sebagai alat pengembangan ilmu. Selain daripada
kemudahan bahan pengajaran, guru yang berpengalaman perlu dilahirkan untuk
memenuhi keperluan pengajaran. Latihan dapat meningkatkan kaedah pengajaran
yang lebih berkesan.
Kesimpulannya,
tulisan merupakan warisan bangsa yang tidak ternilai harganya. Malah tulisan
Jawi merupakan nadi yang menggerakkan Bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu dan
meletakkan Bahasa Melayu setaraf dengan bahasa-bahasa asing di dunia ini pada
satu ketika dahulu. Kini, masyarakat perlulah disedarkan tentang keperluan
mempertahankan warisan budaya ini agar tidak pupus ditelan dek zaman.
Rakyat dan kerajaan perlu berganding bahu untuk merealisasikan semula keagungan
tulisan Jawi sebagai alat mengembangkan ilmu dalam Bahasa Melayu
1.0 Kesimpulan
Sesungguhnya
kedatangan pedagang-pedagang Arab ke alam Melayu bukan sahaja membawa agama
Islam tetapi juga membawa tulisan Jawi dalam bentuk huruf-huruf Arab yang
kemudiannya belaku penambahan untuk disesuaikan dengan sebutan dan bahasa
Melayu itu sendiri. Hal ini terbukti
sebagaimana yang terdapat dalam teks manuskrip-manuskrip Melayu lama seperti
Undang-undang Pahang, Undang-undang Laut Melaka, serta Hukum Kanun Melaka dan
lain-lain teks yang sezaman dengannya.
Penggunaan
tulisan Jawi amat penting pada waktu itu sebagai medium penyampai kepada khalayak. Ini termasuklah
dalam bidang yang berkatian dengan hukum agama, undang-undang negeri, mahupun
teks-teks yang berbentuk cerita. Walaupun penggunaan tulisan Jawi masih belum
mantap baik dari segi ejaan ataupun bentuk huruf namun penulisannya boleh
dibanggakan. Mungkin pada waktu itu, penggunaan satu sistem yang sistematik
tidak begitu penting, apa yang lebih diutamakan ialah maksud yang hendaklah
disampaikan dapat disalurkan terus kepada kumpulan sasarannya. Lagipun sistem
tulisan yang ada zaman itu masih di peringkat permulaan. Jelasnya sistem
tulisan Jawi yang kita ada pada hari ini bertitik tolak daripada sistem dahulu.
Apa yang
masyarakat harapkan kini ialah usaha pemantapan dan penggunaan tulisan Jawi
perlu diperkasakan kembali. Menjadikan tulisan Jawi sebagai jati diri, jiwa dan
semangat bangsa Melayu sebagai satu agenda nasional. Tulisan Jawi dan bahasa
Melayu tidak lagi diperkotak-katikkan oleh pelbagai pihak. Kita tidak mahu
generasi yang bakal mewarisi kita nanti tidak tahu membaca tulisan Jawi dan
tidak petah berbahasa Melayu.
2.0 Bibliografi
Abdullah al _ Qari
Haji Salleh (1988). Petua – Petua
Baru Ejaan Jawi, Kota
Bharu : Pustaka Asa.
Kang Keong Seouk ( 1990 ). Perkembangan
Tulisan Jawi Dalam Masyarakat Melayu. Kuala Lumpur :
Dewan Bahasa dan Pustaka.
Hashim Haji Musa (1999). Sejarah
Perkembangan Tulisan Jawi, Kuala Lumpur:
Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Mohd. Hussien Baharuddin(2007).
Bahasa Melayu Klasik, UPM, Serdang:
Penerbit
Universiti Putra Malaysia.
Mohd. Said
Sulaiman, Major Dato’ Haji ( 1937 ). Panduan bagi Hejaan P.Bm.
P.B Diraja, Johor. Singapura : Matba’a al – Ahmadiyah.
Wan Ali Hj. Wan
Mamat (1989). Tulisan Jawi : Tinjauan
Asal – Usulnya. Jurnal Dewan
Bahasa. Jilid 33, Bil. 8 Ogos 1989: 612 - 620
Zainal Abidin
Ahmad ( Za’ba ) ( 1949 ). Daftar
Ejaan Melayu : Jawi-Rumi. Singapura Printes Ltd.
Kamus Dewan Edisi Ketiga (2000), Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa Dan Pustaka.Kamus Pelajar.
nnnnnnnnnnnnnnooooooooooooooooooooooooooooooooooo
ReplyDeleteBermanfaat untuk penambahan pengetahuan , terima kasih 😊✨
ReplyDeleteterima atas perkongsian ilmu di atas. 🥰
ReplyDelete